رویکرد پایدار به محیط بصری شهر در راستای طراحی پایدار، بر اساس سه اصل ساختار اجتماعی فضایی پایدار، الگوبرداری از طبیعت و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، معرف جایگاه و نقش جدید منظر شهری است که در آن بایستی پاسخ های مناسب به مسائل اکولوژیک، رفاه اقتصادی و زندگی جمعی در بستر زیبایی شناسی اکولوژیک، با یکدیگر تلفیق شده باشند. در این میان سیستم طراحی پارک به عنوان هدایتگر و جلودار طراحی شهری جامع و همه جانبه و فضای سبز به عنوان بستر اصلی طراحی پارک و بخشی از سیمای شهر، محل ارتباط انسان شهرنشین و طبیعت است. انسانی که با توسعه سریع پیشرفت های صنعتی و تکنولوژیکی، حضور فعال خود را در فضاهای باز شهری از دست داده و با طبیعت نیز بیگانه شده است. به این ترتیب احتیاجات روانی و اجتماعی افراد از محیط زیست تحت تاثیر مستقیم مسائل اقتصادی و صنعتی قرار گرفته و فرم تازه ای یافته است.از سال 1991 با مطرح شدن عنوان جدیدی از پارک های شهری به نام پارک های اکولوژیکی، چالش جدیدی در زمینه ارتباط انسان و محیط زیست پیرامونش در بستر شهر مطرح شد که بسیار متفاوت از پارک های منظری گذشته است و همگام با اصول طراحی چشم انداز شهری پایدار که حاصل الگوی طراحی شهری پایدار است، گام بر می دارد.این نوشتار بر آن است تا با مروری توصیفی بر ادبیات موضوع و تحلیل قیاسی نمونه های موردی موفق چنین پارک هایی، به این مساله بپردازد که ویژگی های پارک اکولوژیکی در باز تولید هویت طبیعی فرهنگی مکان و تقویت چشم انداز شهری پایدار چیست؟ آیا منظور از لغت اکولوژی در طراحی پایدار صرفا اکولوژی طبیعی است یا در واقع یک اکولوژی فرهنگی و شاید ترکیب این دو، و در این راستا برای طراحی اکومحور چه روندی باید در نظر گرفته شود. نتایج حاصل از این بررسی ها در نهایت معرف ویژگی های پارک اکولوژیکی به عنوان ترکیبی از منظر طبیعی و منظر فرهنگی است که در آن فضایی جمعی با رویکرد اکولوژیکی طراحی می شود و عواملی از جمله افزایش تعاملات اجتماعی هدفمند در راستای آموزش مستقیم و غیر مستقیم و ارائه راهکارهای حفاظت از محیط زیست، چهارچوب اصلی طراحی و عملکردی آن را تشکیل می دهند. اکثر نمونه های موفق این پارک ها، با توجه به ماهیت موضوع در سایت هایی که زمانی در آن ها چرخه ای از فعالیت های تولیدی مصرفی انجام می شد شکل گرفته اند تا گذشته سایت را دوباره احیا کنند. چنین تلاشی بیانگر ضرورت توجه همزمان به بوم شناسی طبیعی و بوم شناسی فرهنگی در راستای ایجاد محیط بصری و عملکردی دینامیک و پویا در شهر است و این خود می تواند راهکاری در باز زنده سازی و احیای اکوسیستم های فراموش شده شهری باشد.

اندیشه اکولوژیکی در مفاهیمی مانند توسعه پایدار، شهر اکولوژیکی و پارک های اکولوژیکی متجلی می شود، نماد توسعه شهری پایدار اکولوژیکی، احداث پارک های شهری منطبق با شاخص های اکولوژیکی است. مقاله با هدف ارائه ضوابط و معیارهای برنامه ریزی و طراحی اکولوژیکی پارک های شهری و امکان استفاده از آنها در طراحی پارک های جدید و موجود تهیه شده است و مقایسه سه نمونه از پارک های موجود مشهد با اصول پارک های اکولوژیکی و شناخت تفاوت ها و شباهت ها نتیجه کار است. اطلاعات به دو صورت اسنادی و میدانی جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق کلیه پارک های مشهد و جامعه نمونه سه پارک ملت، وحدت و کوهسنگی است. بررسی و ارزیابی شاخص های اکولوژیک در سه محور عمده کالبدی و طراحی اکولوژیکی، زیست محیطی و فرهنگی- آموزشی در سه پارک نمونه نشان داد که وضعیت جاری در این پارک ها از دید اکولوژیکی نامناسب بوده که نشان از غیراکولوژیکی بودن این پارک ها دارد. میانگین شاخص های رعایت شده در ساختمان های کل پارک های مورد مطالعه و در بین شاخص های17 گانه، برابر 10.9 درصد و این میزان برای معابر اصلی 37 درصد و برای معابر فرعی 45.6 درصد است. فضای بازی کودکان و پارکینگ ها نیز به ترتیب دارای میانگین 58.7 و 11.8 درصد هستند. با توجه به میانگین امتیازهای به دست آمده در مورد هر شاخص و فاصله بسیار زیاد این پارک ها از شاخص های پارک های اکولوژیکی و به منظور ارتقای سطح کیفی پارک های موجود مشهد پیشنهادهایی در سطوح خرد و کلان مدیریتی، برنامه ریزی و طراحی فضاهای سبز شهری ارائه شده است.

بخش اول تحقیق در پارک ملی بنف کانادا انجام گرفته است. منطقه مورد مطالعه در بخش مرکزی ذخیره گاه زیست کره اکوسیستم راکی (مشتمل بر چهار پارک ملی و سه پارک استانی) واقع شده است. مطالعه در محدوده ای به وسعت بیست هزار هکتار از پارک ملی بنف هم جوار با شهر توریستی بنف که زون تعارضی شدید بین فعالیت های انسانی و اجزای نفیس اکوسیستم محسوب می شود متمرکز شده است. در این تحقیق ایجاد یک مدل علمی برای ارزیابی و برآورد قابلیت ها و پتانسیل بهره وری تفرجی سیستم های حفاظتی (ذخایر زیستکره، پارک های ملی و دیگر پارک های طبیعی) مورد توجه بوده است. برای این منظور "اندیکس پوشش گیاهی سطحی" و "عملکرد موثر زیستگاه" به ترتیب به عنوان شاخص های استاندارد اکوسیستم های محلی و منطقه ای انتخاب شده اند. بر مبنای بیست شاخص کلیدی مستقل و موثر بر اندیکس پوشش سطحی، 715 واحد همگن که در مجموع 36532 واحد را تشکیل می دادند، سنجش، شناسایی، ارزیابی و تفکیک شدند. به طور تصادفی 191 واحد نمونه گیری از میان واحدهای موجود انتخاب شد که مشتمل بر 54 واحد همگن بود. طی کار میدانی داده های آماری مورد نیاز جمع آوری و با تجزیه و تحلیل و آزمون آماری هشت متغیر معنی دار انتخاب گردید. سنتز تحقیق ایجاد یک مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهره وری انسان از پارکها و مناطق حفاظت شده است. آزمون قابلیت اعتماد مدل ابداعی در پارک جنگلی سی سنگان و پارک ملی گلستان این امکان را فراهم می آورد که دستاورد نهایی این تحقیق، برنامه ریزی اکوتوریسم با رویکرد  اکولوژیک در پارک های طبیعی منطقه خزری ایران را ارتقا دهد.

طرح مدیریت پارک های ملی دربرگیرنده برنامه ها و راهکارهایی است که نحوه اداره پارک را در قالب حفاظت و بهره برداری مدنظر قرار می دهد. تحقق اهداف پارکداری در درازمدت مستلزم انجام فرآیند زون بندی و تدوین برنامه های مشخص هر زون می باشد. پارک ملی کویر با مساحتی معادل 419613 هکتار در 50 کیلومتری جنوب شرقی شهر تهران واقع شده است و به عنوان نمونه بارزی از اکوسیستم های خشک و بیابانی زیستگاه گونه های با ارزشی همچون یوزپلنگ، گورخر، جبیر، هوبره و ... است. در این مطالعه شناسایی منابع اکولوژیکی و اقتصادی - اجتماعی به عنوان گام نخست فرآیند منجر به تهیه نقشه های منابع پایه (مقیاس 1:50000) شد. فرآیند نقشه سازی با استفاده از داده های منابع اکولوژیکی پایدار، مبتنی بر روش تجزیه و تحلیل سیستمی منجر به شناسایی 863 یگان زیست محیطی شد و با استفاده از مدل های اکولوژیکی ویژه پارکداری، توان یگان ها برای زون های هفت گانه ارزیابی شد. سپس اولویت بندی و ساماندهی زون ها بر اساس اهداف مدیریت پارک های ملی انجام شد و در پایان نقشه زون بندی به مثابه موزاییکی از واحدهای همگن برنامه ریزی و مدیریت به دست آمد و با تدوین برنامه های کوتاه مدت، نحوه اجرای فعالیت زون ها و روند مدیریت پارک ملی کویر در جهت کاهش تضاد بین بهره برداری و حفاظت در درازمدت مشخص شد. نتیجه مطالعه حاکی از آن است که زون اندوختگاه بازداشته (امن) 15.95 درصد از پارک ملی کویر را پوشش می دهد و زون های حفاظتی 33.63 درصد، تفرج متمرکز 7.82 درصد، بازسازی 1.27 درصد، استفاده ویژه 2.47 درصد و تاریخی فرهنگی 3.01 درصد از سطح پارک را به خود اختصاص داده اند.

با توجه به شرایط نامساعد محیطی شهرها، کمبود و نقایص فضاهای باز و سبز شهری در کلان شهرهای کشور، لزوم توجه به پارک ها و فضاهای سبز شهری را به لحاظ عملکردهای اکولوژیک و اجتماعی این فضاها بیش از گذشته مطرح نموده است بدین منظور این تحقیق به بررسی و تجزیه و تحلیل اکولوژیکی پارک های منطقه ای در شهر تبریز پرداخته است. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت تحلیلی-توصیفی و از لحاظ هدف کاربردی می باشد. اطلاعات به دو صورت اسنادی و میدانی جمع آوری شده است و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه ی آماری تحقیق کلیه پارک های تبریز و جامعه نمونه پارک های جنگلی تبریز شامل پارک های ایل گلی، باغمیشه، شمس تبریزی و پارک ارم است. روش ها و ابزار مورد استفاده برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه، نرم افزار ARC. GIS، روش تحلیل شبکه ای ANP و تابع MC-SDSS و روش SAW در سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بررسی و ارزیابی شاخص های اکولوژیک در چهار محور عمده کالبدی و طراحی اکولوژیکی، زیست محیطی، فرهنگی-آموزشی و دسترسی می باشد. برای شاخص های مورد نظر معیارهایی در نظر گرفته شده و با استفاده از پرسشنامه میزان اهمیت این معیارها به دست آمد و وزن معیارها توسط روش ANP محاسبه شد. در پارک های مورد مطالعه با توجه به نتایج تحقیق جغرافیایی پارک ایل گلی از نظر اکولوژیکی در بهترین وضعیت قرار دارد و پارک های شمس، باغمیشه و ارم در رتبه های بعدی قرار دارند و نکته قابل توجه وضعیت نامناسب پارک ارم و باغمیشه خصوصا ارم نسبت به سایر پارک ها می باشد که نیازمند اتخاذ سیاست های مناسب در این زمینه برای بهبود وضعیت آن می باشد.

بسیاری از مناطق حفاظت شده که از نظر اکولوژیکی دارای ارزش بالایی هستند به دلیل شدت آشفتگی های انسانی در امان نبوده اند. پارک ملی خجیر نیز تحت تاثیر آشفتگی ها وتعارضات شدیدی قرار گرفته است. بهترین راه برای به حداقل رساندن آسیب های ناشی ازحضور انسان، بهسازی اکولوژیکی تشخیص داده شده است. هدف اصلی این مطالعه تعیین معیارها و زیرمعیارهای لازم و سپس تعیین اهمیت آن ها نسبت به یکدیگر جهت الویت بندی مناطق نیازمند به بهسازی اکولوژیکی بوده است. پس از بررسی منطقه و برداشت اطلاعات لازم و هم چنین مطالعه مراجع علمی مرتبط، معیارهای مهم شناسایی و با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی ساختار حل مساله شکل گرفت. در ادامه پایگاه داده ها شامل لایه های معیار تشکیل شد. به منظور کسب اهمیت معیارها که در دو گروه اصلی بیوفیزیکی و آشفتگی ها جای گرفتند، با استفاده از پرسشنامه نظر کارشناسان خبره گردآوری گردید و داده های به دست آمده در نرم افزار Expert choice مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. معیار آشفتگی ها با وزن 0.712 از اهمیت بیش تری نسبت به معیار بیوفیزیکی برخوردار بود که نشان از اثر مهم آشفتگی ها در تصمیم گیری ها می باشد.

1زمینه و هدف: مطالعات بیانگر کاهش فعالیت بدنی در اغلب جوامع به خصوص کشورهای درحال توسعه و جامعه زنان می باشند؛ بنابراین مطالعه حاضر باهدف بررسی وضعیت فعالیت بدنی زنان چاق یا دارای اضافه وزن مراجعه کننده به مطب خصوصی تغذیه در شهر گرگان و با استفاده از الگوی اکولوژیکی اجتماعی انجام شد. روش: بررسی حاضر، از نوع مقطعی با رویکرد توصیفی- تحلیلی بود که بر روی 200 زن چاق یا دارای اضافه وزن مراجعه کننده به مطب خصوصی تغذیه انجام شد. روش نمونه گیری به صورت در دسترس بود. از پرسشنامه 3 قسمتی شامل اطلاعات جمعیت شناختی، پرسشنامه بین المللی فعالیت بدنی (IPAQ) و سازه های الگوی اکولوژیکی- اجتماعی استفاده شد. برای تحلیل داده ها، از آزمون های توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آزمون های استنباطی آنووا یکطرفه، ضریب همبستگی پیرسون و توکی استفاده شد. یافته ها: میانگین نمرات فعالیت بدنی هفتگی در زنان مورد مطالعه، 3/1027 ± 29/2057 MET- دقیقه در هفته بود. سازه های منافع درک شده (039/0= P)، خودکارآمدی درک شده (047/0= P) و محیط فیزیکی (031/0= P)، سازه های مؤثر در انجام فعالیت بدنی متوسط بودند. درحالی که در فعالیت بدنی شدید، علاوه بر سازه های فوق، سازه حمایت دوستان (017/0= P) نیز تعیین کننده بود. نتیجه گیری: ارتقاء وضعیت خود کارآمدی افراد و همچنین فراهم ساختن امکان دسترسی افراد به محیطی امن جهت انجام فعالیت های بدنی، می تواند در جهت ارتقاء سازه های مدل از قبیل موانع درک شده و محیط فیزیکی مفید و سودمند باشد.

توزیع مناسب فضاهای سبز شهری در تمامی محلات شهرها علاوه بر برقراری عدالت اجتماعی برای دستیابی عادلانه همه شهروندان، باعث خلق فضاهای سبز فعال، با بازدهی زیست محیطی مستمر می شود. این پژوهش با استفاده از تحلیل سرانه های موجود و قیاس آن با سرانه های استاندارد، مقدار مساحت فضاهای سبز مورد نیاز برای تمامی محلات کلان شهر تبریز را برآورد نموده و همچنین با استفاده از تحلیل شبکه معابر کلان شهر تبریز، میزان دسترسی به پارک های محله ای را در قالب زمان دسترسی پیاده تحلیل نموده و پهنه هایی را که خارج از شعاع دسترسی شهروندان هستند، برآورد نموده تا برای برنامه ریزی های آتی مدیران و مسووللین شهری در نظر گرفته شود. مطابق نتایج به دستامده مناطق 9، 5، 7 به ترتیب دارای بیشترین سرانه فضاهای سبز می باشد و نیز مناطق 5، 7 و 3 شهرداری تبریز، به ترتیب دارای کمترین دسترسی به پارک های محله ای می باشند. این نتایج بیانگر عدم تعادل اکولوژیک در سطح شهر می باشد.

رشد و توسعه شهر، افزایش انواع آلودگی های زیست محیطی و بصری و کمبود فضاهای باز شهری، لزوم توجه به پارک ها و فضاهای سبز را بیش از گذشته مطرح نموده است. این فضاها با تاثیرگذاری بر کیفیت محیط زیست شهری، و ایجاد فضایی برای افزایش تعاملات اجتماعی، نقش با اهمیتی در توسعه پایدار شهری ایفا می نمایند. نتیجه این اهمیت ما را ملزم به توجه به خصوصیات کیفی و اتخاذ شیوه هایی به منظور طراحی این گونه فضاها می کند. رفع نارسایی های موجود در پارک ها اغلب به عنوان باززنده سازی مطرح می گردد. در این تحقیق، پارک شهر به عنوان اولین پارک عمومی شهر تهران، با مساحت 247478 مترمربع، به دلیل ارزش های اکولوژیک، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی مورد بررسی قرار گرفته و از روش توصیفی - تحلیلی در دو حوزه جمع آوری و تحلیل اطلاعات استفاده گردیده است. بنابراین شناخت کلیه لایه های فیزیکی، بیولوژیکی، اجتماعی و فرهنگی، ویژگی های عملکردی موجود پارک در شرایط کنونی و تجزیه و تحلیل آن در جدول SWOT، بررسی نارسایی های موجود پارک، شناخت و تحلیل دید و منظر با استفاده از روش تحلیل تصویری، شناخت و تحلیل الگوهای رفتاری بازدید کنندگان با استفاده از پرسشنامه انجام گرفت. خلاصه دستاوردهای تحقیق، تاکید بر اهمیت اکولوژیکی پارک با توجه به ترکیب پوشش گیاهی و آسیب شناسی آن و راهکارهای بهینه سازی وضعیت آنها، تاکید بر پایداری منظر پارک با حضور فعالیت های اجتماعی در جهت تامین نیازهای بازدید کنندگان و تاکید بر توجه به جنبه های زیباشناسانه محیط می باشد.